Sınav kaygısı, ki?inin sınav sonucunda elde edece?i akademik ba?arısızlı?ı genelleyerek bunun ki?ili?inin ba?arısızlı?ı olarak algılamasından kaynaklanan, dolayısıyla sınav öncesinde ö?renilmi? bilginin, sınav anında etkili bir biçimde kullanılmasını engelleyerek ba?arının dü?mesine yol açan yo?un kaygı halidir. Sınav kaygısında strese yol açan sınavın kendisi de?il, ki?inin sınavla ilgili olumsuz ve gerçekçi olmayan dü?ünce ve algılarıdır. Olumsuz dü?ünceleri nedeniyle sınavın kendisi için ta?ıdı?ı anlam gerçek anlamdan uzakla?ır ve kaygı kendisini göstermeye ba?lar. Her ö?rencinin sınava yükledi?i anlam aynı olmadı?ından bazı ö?renciler daha rahat ve ba?arılı olurken bazıları ise yo?un kaygı ve ba?arısızlık ya?arlar. Hafif düzeyde kaygı ö?renme için gereklidir. Ya?anan kaygı sırasında salgılanan adrenalin ki?inin zamanı verimli kullanma becerisini, dikkatini ve ö?renme gücünü arttırır, hatırlamayı kolayla?tırır. Ancak ya?anan kaygı çok yo?un ise, ki?inin odaklanma becerisini zayıflatır, unutkanlı?ı arttırır, konsantrasyon ve organizasyon güçlü?üne yol açar. Amaç kaygıyı tamamen ortadan kaldırmak de?il, kaygıya yenik dü?memek ve ya?anılan kaygıyı yararımız için kullanabilmektir.
Sınav kaygısı ya?adı?ımızı nasıl anlarız?
Sınav kaygısı zihinsel, fiziksel, duygusal ve davranı?sal olmak üzere dört ?ekilde kendini belli eder.
Zihinsel belirtiler: Dü?ünceleri toparlayamama, unutkanlık, dikkat ve odaklanma güçlü?ü, ?yapamayaca?ım, benden daha iyi olanlar çok fazla? gibi felaket yorumları içeren dü?ünce ve inançlar, dikkatin soruda de?il sonuçta olması vb.
Fiziksel belirtiler: Mide ve barsak rahatsızlıkları, ba? dönmesi, kalp atı?larında hızlanma, nefes alıp vermede güçlük, ba? a?rısı, kusma, uyku bozuklukları vb.
Duygusal belirtileri: Sinirlilik, karamsarlık, huzursuzluk, içe kapanma, ili?ki kurmada güçlük, güvensizlik, panik, hayal kırıklı?ı, kendini olumsuz algılama vb.
Davranı?sal belirtiler: Kaçma (ders çalı?mayı bırakma, sınavı yarıda bırakma) ve kaçınma (ders çalı?mayı erteleme, sınava girmeme)
Sınav kaygısının nedenleri nelerdir?
Zamanı iyi kullanamamaya veya iyi çalı?mamaya ba?lı olarak sınava hazır olmama, kendine güvensizlik, ba?arıyı sürekli yetersiz görme ve yapamadıklarına odaklanma, ba?arısız olma korkusu, hedefin belirsiz olması ya da çok yüksek olması, ailenin yo?un baskısı, yakın çevrenin yüksek beklenti içinde olması, plan ve sorumlulukları erteleme, ba?arının beklendi?i gibi olmadı?ı durumla ilgili sonuçları felaketle?tirme, uyku, beslenme ve e?lenme gibi ihtiyaçların yeterince kar?ılanmaması gibi nedenler ki?inin kaygısını yo?un ya?amasına neden olabilir.
Sınav kaygısıyla nasıl ba?a çıkabiliriz?
Dü?üncelerinizi ve inançlarınızı yeniden gözden geçirin. Yo?un bir kaygı ya?ıyorsanız sınavla ilgili konularda kendinizle nasıl bir diyalog içinde oldu?unuza dikkat edin. ?Bu sınav için yeterli de?ilim, ba?aramayaca?ım? yerine ?Sınav sonucumu ?u an bilemem. Sınavı kazanan ki?ilerin çalı?mı? olmaktan farklı bir formülleri yok. Ben de yapabilirim? gibi gerçekçi ve ?u ana odaklı yorumlar yapın.
Geçmi? ba?arısızlıklarınız yerine ba?arılarınızı dü?ününün. Ba?arısızlıklarınız aklınızdan çıkmıyorsa neden ba?arısız oldu?unuzu ve tekrarlanmaması için neler yapabilece?inizi dü?ünün.
meli-malı ifadeleri kullanmayın. ?ba?arılı olmalıyım?, ?en yüksek puanı ben almalıyım? gibi ifadeler bir zorunluluk içerdi?i için kaygı olu?turabilir. ?ba?arılı olmalıyım? dü?üncesini ?ba?armak istiyorum? dü?üncesine dönü?türün.
Mükemmeliyetçi olmayın. Mükemmeliyetçi ki?iler sürekli yaptıklarının yeterince iyi olmadı?ını, daha iyisi olması gerekti?ini dü?ünerek kaygı düzeylerini yükseltirler. Ancak ki?inin ba?arısının farkında olması, daha fazla ba?arı elde edebilmesi için motivasyon kayna?ı olabilir.
Sınav esnasında yo?un heyecan ya?adı?ınızda bu heyecanın bir duygu oldu?unu ve herkesin bu duyguyu ya?adı?ını unutmayın. Kaygılandı?ınızda kısa bir süre rahat ve mutlu oldu?unuz bir ortamı ve tüm ayrıntıları gözünüzün önüne getirmeye çalı?ın.
Performansınızı ba?kalarıyla de?il, kendinizle kıyaslayın.
?alı?malarınızı ertelemeyin. Ertelemek ki?inin yükünü a?ırla?tırır. ?özüm olmadı?ı gibi kaygıyı arttırır.
Zaman yönetiminizi iyi yapın.
Dengeli ve yeterli beslenin. Vitamin de?eri yüksek gıdaları, balık, sebze, su gibi kaygı, dikkat, enerji ve beden sa?lı?ı için olumlu besinlerin tüketimini arttırın. ?ay, kahve, sigara gibi kaygıyı yo?unla?tıran yiyeceklerin tüketimini azaltın.
Düzenli egzersiz yapın. Vücudunuzda biriken stres hormonlarını en etkili ve hızlı ?ekilde egzersizlerle atabilirsiniz.
Uykunuza özen gösterin. Sürekli az uyumak, ö?renme, mantık yürütme, dikkat ve konsantrasyon üzerinde olumsuz etkilere yol açmaktadır.
Sınav kaygısını azaltmada ebeveynlere dü?en görevler nelerdir?
Anne babalar çocu?un çalı?ma iste?ini ve süresini arttırmak niyetiyle kaygıyı arttırıcı yakla?ımlardan kaçınmalıdır. ?Daha fazla çalı?malısın?, ?Bu son ?ansın?, ?Ablan kazandı sende ba?arırsın? gibi beklenti ve kıyaslama içeren cümleler ya?anan kaygıyı arttırır. Bunun yerine ?Nasıl gidiyor?, Neler yapıyorsun?, Bizden istedi?in bir ?ey var mı?? gibi ifadelerle onu beklenti ve kaygılarıyla ilgili konu?maya te?vik ederek duygu ve dü?üncelerinden haberdar olabiliriz. Ya?anan problemlerle ilgili sürekli soru sormak, öneriler sunmak ço?u zaman i?e yaramayabilir. Bazen yorum yapmadan, anladı?ımızı hissettirerek dinlemek çocu?un kendisini çok daha iyi hissetmesini sa?layacak, sorunların tespit ve çözümü konusunda yardımcı olacaktır. Yapması gerekenler konusunda sürekli ?hadi? demek, çocu?un motivasyonunu dü?ürebilir. Sorumluluk çocu?a ait olmalıdır. Bu nedenle zaman zaman yapılan uyarılar yeterli olacaktır. ?ocu?un ya?adı?ı duygular için ?ne var bunda bu kadar heyecanlanacak? gibi ona anla?ılmadı?ını hissettirecek cümleler kullanılmamalı. Sınavda ba?arılı olsada olmasada onun ki?ili?iyle ilgili dü?üncelerimizin ve ona duydu?umuz sevginin de?i?meyece?i mesajı verilmeli. Anne babalar çocuklarının istek ve hayalleriyle kendi özlemleri arasındaki sınırı korumalı. ?ocuklarını yeterince tanımadan kendi arzularına göre meslek seçimi konusunda yönlendirmemeli. ?ocukla konu?ulan konu daha çok sınav konusu olmamalı, payla?ımlar arttırılmalı. Sınavdan sonra çabası ödüllendirilmeli.
Uzm.Klinik Psk.
Vildan Kavak
|